گیتی هومانفر
چرا مشکلات خودروهای پلاگین هیبرید از خودروهای تمام برقی بیشتر است؟
با رشد روزافزون دغدغه‌های زیست‌محیطی و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، صنعت خودروسازی با شتاب به سوی توسعه خودروهای پاک حرکت کرده است. در این مسیر، دو دسته‌ی اصلی از خودروهای کم‌مصرف و پاک پدید آمده‌اند: خودروهای تمام برقی (BEV) و خودروهای پلاگین هیبریدی (PHEV).
در حالی که هر دو نوع این خودروها به عنوان راه‌حلی برای کاهش آلایندگی شناخته می‌شوند، تجربه کاربران و بررسی‌های فنی نشان می‌دهد که خودروهای پلاگین هیبرید در عمل مشکلات بیشتری نسبت به خودروهای تمام برقی دارند. در ادامه به دلایل فنی، اقتصادی و تجربی این تفاوت پرداخته‌ایم.
با اتو مگ همراه باشید
ساختار فنی پیچیده‌تر، احتمال خرابی بیشتر
خودروی پلاگین هیبرید از دو سامانه پیشران برخوردار است:
- موتور احتراقی (بنزینی یا دیزلی)
- موتور الکتریکی به همراه باتری قابل شارژ
این دو سیستم باید با هم هماهنگ شوند تا عملکردی نرم، بدون تأخیر و اقتصادی داشته باشند. این هماهنگی نیازمند سخت‌افزار و نرم‌افزارهای پیچیده است که خود منشأ بروز خطا یا خرابی می‌شود.
در مقابل، خودروهای تمام برقی تنها با یک موتور الکتریکی کار می‌کنند که سیستم بسیار ساده‌تری دارد. همین سادگی باعث کاهش احتمال خطا، خرابی و نیاز به تعمیر می‌شود.
هزینه نگهداری دو برابر یا بیشتر
در خودروهای PHEV، شما عملاً با دو سیستم روبرو هستید که هر دو نیاز به سرویس دوره‌ای دارند. موارد زیر در PHEV نیاز به نگهداری دارند:
- سرویس موتور بنزینی: شامل تعویض روغن، فیلترها، شمع، تسمه و…
- سیستم خنک‌کننده موتور و گیربکس
- سیستم اگزوز و آلایندگی (کاتالیست، سنسور اکسیژن و…)
- سیستم شارژ و باتری: مشابه BEVها
در حالی که در خودروهای تمام برقی، به دلیل نبود موتور احتراقی و گیربکس پیچیده، بسیاری از این هزینه‌ها حذف می‌شود. در واقع، هزینه نگهداری خودروهای برقی حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد کمتر از پلاگین هیبریدها تخمین زده می‌شود.
عملکرد ناقص در استفاده روزمره
بسیاری از دارندگان PHEV، به‌ویژه در کشورهای فاقد زیرساخت شارژ مناسب، به‌ندرت خودرو را شارژ می‌کنند. نتیجه این است که موتور بنزینی بیشتر استفاده می‌شود و عملاً خودرو به یک خودروی معمولی با وزن اضافه بدل می‌شود. در چنین شرایطی:
- مصرف سوخت بیشتر از یک خودروی بنزینی معمولی خواهد بود.
- باتری فقط به عنوان وزنه‌ای اضافی بدون کاربرد باقی می‌ماند.
تحقیقات در اروپا نشان داده‌اند که بسیاری از دارندگان PHEV حتی کمتر از ۳۰٪ از ظرفیت الکتریکی آن استفاده می‌کنند. این به معنای استفاده ناکارآمد از سرمایه و فناوری است.
ضعف در عملکرد شتاب و راندمان انرژی
خودروهای پلاگین هیبرید به دلیل داشتن دو منبع نیرو، به وزن بیشتری نسبت به خودروهای برقی یا حتی بنزینی دچار هستند. وزن بیشتر مستقیماً روی موارد زیر تأثیر می‌گذارد:
- کاهش شتاب و واکنش‌پذیری خودرو
- افزایش مصرف انرژی، چه در حالت الکتریکی و چه بنزینی
- فرسودگی سریع‌تر قطعات مصرفی مانند ترمز و لاستیک
در مقابل، خودروهای برقی به لطف طراحی پلتفرم مخصوص (مانند پلتفرم Skateboard)، مرکز ثقل پایین و توزیع وزن مناسب‌تری دارند که باعث بهبود شتاب، تعادل و راندمان حرکتی می‌شود.
چالش نرم‌افزاری و هماهنگی بین دو سیستم
سیستم مدیریت انرژی در PHEV باید به طور هوشمندانه تصمیم بگیرد که در هر لحظه از کدام منبع نیرو (بنزینی یا الکتریکی) استفاده کند. این تصمیم‌گیری به پارامترهایی مانند شتاب‌گیری، شارژ باتری، دمای محیط، سرعت خودرو و… بستگی دارد.
هرگونه اشکال در این سامانه می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:
- عدم پاسخ‌دهی مناسب به پدال گاز
- روشن ماندن غیرضروری موتور بنزینی
- مصرف سوخت غیرعادی و افزایش آلایندگی
- اختلال در تعویض بین حالت‌های رانندگی
در خودروهای تمام برقی این چالش‌ها اساساً وجود ندارند.
شارژ کند و ظرفیت محدود باتری
بسیاری از PHEVها فقط ظرفیت باتری ۱۰ تا ۲۰ کیلووات‌ساعت دارند که معمولاً بردی حدود ۳۰ تا ۶۰ کیلومتر در حالت تمام برقی ارائه می‌دهد. این مقدار در مقایسه با خودروهای تمام برقی که بیش از ۴۰۰ کیلومتر پیمایش می‌کنند، بسیار ناچیز است.
از طرفی، سیستم شارژ PHEV معمولاً فاقد شارژ سریع است و فقط از طریق شارژرهای سطح ۱ یا ۲ کار می‌کند. در نتیجه:
- زمان شارژ نسبت به مسافت طی‌شده زیاد است
- کاربر دلسرد می‌شود و به استفاده از بنزین رو می‌آورد
دیدگاه آینده‌نگر: گذار موقت یا بن‌بست فناورانه؟
بسیاری از تحلیل‌گران صنعت خودرو باور دارند که پلاگین هیبریدها تنها یک مرحله‌ی گذار موقت بین خودروهای بنزینی و برقی هستند. با پیشرفت فناوری باتری، توسعه زیرساخت شارژ، و کاهش قیمت BEVها، نیاز به فناوری میانه‌ای مانند PHEV کم‌رنگ می‌شود.
علاوه بر آن، بسیاری از کشورها مانند آلمان، بریتانیا، نروژ و چین برنامه دارند که فروش PHEVها را هم‌زمان با بنزینی‌ها متوقف کنند، چرا که آن‌ها را ناکارآمد و فریبنده از نظر زیست‌محیطی می‌دانند.
نتیجه گیری
در ظاهر، خودروهای پلاگین هیبرید با وعده ترکیب مزایای بنزینی و برقی وارد بازار شدند. اما در عمل، این ترکیب منجر به پیچیدگی، هزینه‌بر بودن، کارایی پایین‌تر، و تجربه کاربری نامطلوب شده است. در مقابل، خودروهای تمام برقی با سادگی، عملکرد بهتر، هزینه نگهداری کمتر و هماهنگی بیشتر با آینده پاک حمل‌ونقل در مسیر درستی قرار دارند.
بنابراین، با وجود گذرا بودن نقش PHEVها در تحول صنعت خودرو، شواهد نشان می‌دهد که آینده، بی‌تردید از آنِ خودروهای تمام برقی خواهد بود.
