گیتی هومانفر
چرا درب باک بنزین بعضی خودروها سمت چپ و برخی دیگر سمت راست است؟
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام نزدیک شدن به پمپ بنزین، برای لحظه‌ای دچار تردید شوید که درب باک خودروی شما در کدام سمت قرار دارد. جالب است بدانید که محل قرارگیری درب باک سوخت در خودروها کاملاً تصادفی یا صرفاً بر اساس زیبایی طراحی نشده است. در واقع، این موضوع حاصل ترکیبی از ملاحظات مهندسی، الزامات ایمنی، استانداردهای منطقه‌ای، و حتی ترجیحات شرکت‌های خودروسازی است. اما چرا برخی خودروها درب باک را در سمت چپ دارند و برخی در سمت راست؟ این سؤال نه‌تنها کنجکاوی‌برانگیز است، بلکه نکاتی جالب از پشت‌پرده طراحی خودرو را نیز آشکار می‌کند. در ادامه به بررسی دلایل این تفاوت طراحی می‌پردازیم.
با اتو مگ همراه باشید
1. نبود استاندارد جهانی مشخص
یکی از مهم‌ترین دلایلی که منجر به تنوع در محل درب باک بنزین شده، فقدان یک استاندارد بین‌المللی در این زمینه است. برخلاف بسیاری از جنبه‌های طراحی خودرو – مانند اندازه پلاک، ارتفاع چراغ‌ها یا سیستم‌های ایمنی – برای محل قرارگیری درب باک هیچ قاعده یا قانون مشخصی وجود ندارد. سازمان‌هایی مانند SAE (انجمن مهندسان خودرو) یا ISO (سازمان بین‌المللی استانداردسازی) در این مورد الزامی تعیین نکرده‌اند. بنابراین، خودروسازان آزادند که بسته به نیازهای طراحی، مهندسی و بازار هدف، تصمیم بگیرند که درب باک در کدام سمت خودرو قرار گیرد.
2. عوامل ایمنی و محل اجزای کلیدی خودرو
ایمنی خودرو همیشه در اولویت طراحی مهندسان است، به‌ویژه وقتی صحبت از سوخت و احتراق باشد. مخزن سوخت معمولاً در قسمت عقب خودرو و در ناحیه‌ای ایمن نصب می‌شود، اما محل دقیق آن و نحوه‌ی اتصالش به درب باک، باید به گونه‌ای باشد که در تصادف‌های احتمالی کم‌ترین آسیب را ببیند.
برای مثال، اگر سیستم اگزوز در سمت چپ خودرو قرار داشته باشد، ممکن است طراحان تصمیم بگیرند درب باک و لوله‌اش را در سمت راست قرار دهند تا از تماس حرارتی با اجزای داغ جلوگیری شود. همچنین در برخی خودروها، با توجه به طراحی شاسی، ممکن است تنها در یکی از طرفین خودرو امکان نصب ایمن و استاندارد سیستم سوخت‌رسانی وجود داشته باشد.
3. محدودیت‌ها و ملاحظات طراحی مهندسی
از دید مهندسی، مسیر انتقال سوخت از دهانه‌ی باک تا مخزن باید کوتاه، ساده و ایمن باشد. این مسیر می‌تواند تحت تأثیر ساختار بدنه، محل قرارگیری شاسی‌ها، تعلیق عقب، سیستم اگزوز و حتی طراحی فضای بار (صندوق عقب یا صندوق پشتی در خودروهای هاچ‌بک و SUV) قرار گیرد. در برخی موارد، ممکن است مسیر سوخت تنها از سمت خاصی امکان‌پذیر باشد، یا نیاز به خم‌های زیادی پیدا کند که خطر نشت را افزایش دهد. در چنین شرایطی، مهندسان ترجیح می‌دهند درب باک را در سمتی نصب کنند که کم‌ترین پیچیدگی را ایجاد کند.
4. موقعیت راننده و فرهنگ رانندگی در کشور هدف
جالب است بدانید که محل قرارگیری درب باک بنزین می‌تواند با موقعیت فرمان خودرو و فرهنگ رانندگی در کشور مقصد نیز مرتبط باشد. در کشورهایی مانند آمریکا، ایران و آلمان که فرمان در سمت چپ خودرو قرار دارد، خودروهایی با درب باک در سمت راست رایج‌تر هستند. دلیل این موضوع می‌تواند این باشد که راننده در هنگام پارک در کنار پمپ بنزین دید بهتری به باک دارد و نیازی به خروج از خودرو برای بررسی محل آن نیست.
در مقابل، در کشورهایی مانند بریتانیا، ژاپن، استرالیا و هند که فرمان در سمت راست است، بیشتر خودروها درب باک را در سمت چپ دارند تا هنگام پارک کردن در کنار پمپ بنزین از دید راننده قابل رؤیت باشد. این مسأله حتی بر روان بودن ترافیک در پمپ بنزین‌ها نیز تأثیرگذار است و انتخاب مناسب می‌تواند به کاهش ازدحام کمک کند.
5. کاهش تراکم در ایستگاه‌های سوخت‌گیری
اگر تمام خودروها درب باک بنزین در یک سمت داشتند، در ایستگاه‌های سوخت‌گیری صف‌های طولانی و ازدحام زیادی تنها در یک ردیف از پمپ‌ها ایجاد می‌شد. تنوع در محل درب باک باعث می‌شود خودروها بتوانند از هر دو سمت پمپ‌ها استفاده کنند. این طراحی به‌طور غیرمستقیم به روان‌سازی فرآیند سوخت‌گیری و کاهش فشار بر ایستگاه‌ها کمک می‌کند.
در برخی کشورها، این موضوع آن‌قدر مهم تلقی می‌شود که خودروسازان هنگام صادرات خودرو، نسخه‌ای با محل متفاوت درب باک طراحی می‌کنند تا با زیرساخت‌های سوخت‌گیری در کشور مقصد هم‌خوانی بیشتری داشته باشد.
6. سیاست طراحی برندها و خودروسازان
برخی برندهای خودروسازی، سیاست‌ها یا فلسفه طراحی خاص خود را دارند و در طول سال‌ها آن را حفظ کرده‌اند. به‌طور مثال، بیشتر خودروهای آلمانی مانند مرسدس بنز، بی‌ام‌و و فولکس‌واگن درب باک بنزین را در سمت راست قرار می‌دهند، در حالی که بسیاری از خودروهای ژاپنی مانند تویوتا، مزدا و هوندا درب باک را در سمت چپ طراحی می‌کنند.
7. موارد خاص: خودروهای برقی و هیبریدی
در خودروهای برقی یا هیبریدی که از سوخت فسیلی به‌طور جزئی یا کامل بی‌نیازند، این موضوع کمی متفاوت است. در این خودروها به جای درب باک بنزین، درگاهی برای شارژ باتری تعبیه شده که معمولاً در جلوی خودرو، کنار گلگیر یا حتی پشت خودرو قرار می‌گیرد.
