گیتی هومانفر
کارتل خودرو کجاست و چه وظیفه ای دارد
صنعت خودرو متشکل از صدها قطعه‌ی کوچک و بزرگ است که هماهنگی دقیق آن‌ها موجب حرکت نرم و ایمن وسیله‌ی نقلیه می‌شود. یکی از اجزای کلیدی موتور که کمتر مورد توجه عموم قرار می‌گیرد، کارتل خودرو است. این قطعه نه‌تنها نقش محافظتی دارد، بلکه در فرآیند روانکاری و خنک‌کاری موتور نیز حیاتی است. در این مقاله به بررسی موقعیت کارتل در خودرو، وظایف اصلی آن و اهمیتش در عملکرد کلی موتور می‌پردازیم.
با اتو مگ همراه باشید
کارتل خودرو کجاست؟
کارتل یا محفظه‌ی روغن موتور، قطعه‌ای فلزی است که در پایین‌ترین بخش موتور قرار دارد. به زبان ساده، می‌توان آن را ظرفی دانست که روغن موتور در آن جمع می‌شود. از آن‌جا که نیروی جاذبه همواره مایعات را به سمت پایین می‌کشد، طراحی کارتل در قسمت زیرین موتور منطقی و کاربردی است.
کارتل با پیچ‌هایی محکم به بلوک سیلندر متصل می‌شود و به وسیله‌ی واشر آب‌بندی، مانع نشت روغن می‌گردد. این قطعه معمولاً از آلومینیوم یا فولاد پرس‌شده ساخته می‌شود تا هم سبک باشد و هم در برابر ضربه‌ها و حرارت مقاومت کافی داشته باشد.
وظایف اصلی کارتل خودرو
کارتل برخلاف ظاهر ساده‌اش، چندین نقش مهم و حیاتی در عملکرد خودرو ایفا می‌کند. وظایف آن را می‌توان در چند بخش اصلی دسته‌بندی کرد:
۱. مخزن ذخیره روغن
مهم‌ترین وظیفه‌ی کارتل، نگهداری روغن موتور است. روغن، پس از گردش در مجاری موتور و روانکاری قطعات متحرک، دوباره به کارتل بازمی‌گردد. این چرخه به طور مداوم تکرار می‌شود. ظرفیت کارتل بسته به نوع خودرو، بین ۳ تا ۸ لیتر است.
۲. کمک به خنک‌کاری
روغن هنگام گردش در موتور دمای زیادی جذب می‌کند. وقتی به کارتل بازمی‌گردد، به دلیل تماس با بدنه‌ی فلزی و جریان هوا در زیر خودرو، بخشی از گرمای خود را از دست می‌دهد. بنابراین کارتل مانند یک رادیاتور کوچک عمل کرده و به خنک‌کاری موتور کمک می‌کند.
۳. محافظت از موتور
کارتل همچون سپری فلزی، قسمت زیرین موتور را از برخورد با اجسام خارجی، گرد و خاک و سنگ‌ریزه‌ها حفظ می‌کند. این ویژگی در جاده‌های ناهموار یا خاکی اهمیت بیشتری دارد.
۴. جمع‌آوری ذرات و ناخالصی‌ها
در کارتل معمولاً مگنت یا آهنربا تعبیه می‌شود تا براده‌های فلزی ناشی از اصطکاک قطعات را جذب کند. این کار مانع ورود ناخالصی‌ها به چرخه‌ی روغن‌کاری می‌شود. همچنین ته‌نشینی ذرات دوده و آلودگی در کف کارتل باعث می‌شود روغن تمیزتری به سمت پمپ روغن بازگردد.
۵. تسهیل دسترسی برای تعویض روغن
در پایین کارتل یک پیچ تخلیه تعبیه شده است که مکانیک‌ها از طریق آن روغن مصرف‌شده را خارج می‌کنند. این طراحی ساده و کاربردی، فرآیند تعویض روغن را آسان کرده است.
انواع کارتل در خودرو
کارتل‌ها بسته به نوع طراحی و کاربرد موتور به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:
- کارتل خشک (Dry Sump):
در این سیستم، روغن پس از خروج از موتور مستقیم در مخزنی جداگانه ذخیره می‌شود و کارتل تنها نقش محافظ دارد. این روش بیشتر در خودروهای مسابقه‌ای یا موتورهای پرقدرت استفاده می‌شود زیرا احتمال کف کردن روغن کاهش می‌یابد. - کارتل مرطوب (Wet Sump):
رایج‌ترین نوع در خودروهای معمولی است. در این حالت، روغن در همان کارتل زیر موتور ذخیره می‌شود و توسط پمپ به مدار روانکاری منتقل می‌گردد.
مشکلات و خرابی‌های رایج کارتل
با وجود استحکام بالا، کارتل نیز ممکن است دچار آسیب شود. برخی از مشکلات متداول عبارت‌اند از:
- نشت روغن: به دلیل خرابی واشر یا ترک‌خوردگی بدنه‌ی کارتل.
- ضربه‌دیدگی: در اثر برخورد با موانع جاده‌ای.
- شل شدن پیچ تخلیه: که موجب چکه‌کردن روغن می‌شود.
- آلودگی بیش از حد: تجمع ذرات و لجن در کف کارتل می‌تواند کارایی روغن‌کاری را کاهش دهد.
در صورت مشاهده‌ی لکه‌های روغن زیر خودرو یا کاهش غیرعادی سطح روغن، احتمالاً مشکل از کارتل یا سیستم آب‌بندی آن است.
اهمیت سرویس و نگهداری
کارتل قطعه‌ای است که معمولاً نیاز به تعویض ندارد، اما باید به صورت دوره‌ای بررسی شود. نکات مهم در نگهداری آن عبارت‌اند از:
- تعویض منظم روغن موتور و فیلتر روغن.
- بررسی سفتی پیچ‌های کارتل و نشتی احتمالی.
- تمیزکاری داخلی کارتل هنگام تعمیرات اساسی موتور.
- استفاده از واشر مناسب هنگام باز و بسته کردن کارتل.
رعایت این موارد ساده می‌تواند از هزینه‌های سنگین تعمیر موتور جلوگیری کند.
جمع‌بندی
کارتل خودرو اگرچه در نگاه اول تنها یک ظرف فلزی ساده به نظر می‌رسد، اما نقشی اساسی در سلامت و عملکرد موتور دارد. این قطعه با ذخیره و خنک‌کردن روغن، جمع‌آوری ناخالصی‌ها، محافظت از موتور و تسهیل فرآیند تعویض روغن، به‌طور مستقیم بر طول عمر و کارایی خودرو تأثیر می‌گذارد.
بنابراین آشنایی با وظایف و اهمیت کارتل می‌تواند به رانندگان کمک کند تا با دقت بیشتری به سرویس‌های دوره‌ای خودرو بپردازند و از بروز مشکلات پرهزینه جلوگیری نمایند. در واقع، همان‌طور که قلب انسان بدون خون نمی‌تواند فعالیت کند، موتور خودرو نیز بدون روغن و مخزن نگهداری آن یعنی کارتل، دوام چندانی نخواهد داشت.
