گیتی هومانفر
سیستم مالتی پلکس در خودروهای مدرن چیست؟
با پیشرفت فناوری در صنعت خودروسازی، نیاز به کنترل هوشمند و انتقال اطلاعات بین اجزای مختلف خودرو افزایش یافته است. در پاسخ به این نیاز، سیستم مالتی‌پلکس (Multiplex) به عنوان راهکاری کارآمد برای مدیریت سیم‌کشی و تبادل داده معرفی شد. این سیستم امکان انتقال چندین سیگنال را از طریق یک خط مشترک فراهم می‌کند و در بسیاری از خودروهای مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله به بررسی سیستم مالتی پلکس در خودروهای مدرن خواهیم پرداخت.
با اتو مگ همراه باشید
مالتی پلکس چیست؟
سیستم مالتی پلکس به روشی گفته می‌شود که در آن اطلاعات و دستورات مختلف الکترونیکی از طریق یک یا چند مسیر اشتراکی بین اجزای خودرو منتقل می‌شوند. این سیستم جایگزینی برای سیم‌کشی سنتی است که در آن برای هر قطعه، سیم جداگانه استفاده می‌شد. مالتی‌پلکس با استفاده از شبکه‌های دیجیتال مانند CAN، LIN و FlexRay کار می‌کند.
عملکرد سیستم مالتی پلکس چگونه است؟
در این روش، پیام‌ها به صورت کدهای دیجیتال از یک ECU به ECU دیگر (واحدهای کنترل الکترونیکی) منتقل می‌شوند. هر پیام یک آدرس مشخص دارد که فقط واحد هدف آن را دریافت و اجرا می‌کند. این تبادل اطلاعات به‌طور مداوم در پس‌زمینه و با سرعت بالا انجام می‌شود.
کاربردهای مالتی‌پلکس در خودرو
سیستم مالتی پلکس در بسیاری از بخش‌های خودرو کاربرد دارد. برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- کنترل نورپردازی داخلی و خارجی (چراغ‌ها)
- سیستم تهویه مطبوع (کولر و بخاری خودکار)
- کنترل پنجره‌ها، آینه‌ها و قفل درها
- سیستم‌های ایمنی مانند ترمز ABS و کنترل پایداری ESC
- سیستم‌های چندرسانه‌ای، نمایشگرها و هدآپ دیسپلی
- سنسورها و دوربین‌های پارک، کروز کنترل تطبیقی و رانندگی خودکار
استفاده از سیستم مالتی پلکس باعث می‌شود این سیستم‌ها بدون نیاز به سیم‌کشی پیچیده و جداگانه، به صورت یکپارچه و هماهنگ با یکدیگر عمل کنند.
از کجا بفهمیم خودرو مالتی پلکس است؟
برای تشخیص اینکه آیا خودروی شما مجهز به سیستم مالتی پلکس است یا نه، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- بررسی دفترچه راهنمای خودرو: معمولاً در بخش مشخصات الکتریکی یا برق خودرو، به نوع شبکه‌های ارتباطی مثل CAN اشاره شده است.
- بررسی فیوز باکس و سیم‌کشی: خودروهای مالتی پلکس دارای سیم‌کشی ساده‌تر و تعداد فیوزهای کمتر اما دقیق‌تر هستند.
وجود یونیت‌های کنترل متصل به شبکه: اگر خودرو دارای چند ECU مثل BCM (ماژول بدنه)، ECU موتور، ماژول نور، و ماژول درب‌ها باشد، به احتمال زیاد مالتی‌پلکس است. - استفاده از دستگاه دیاگ حرفه‌ای: دیاگ‌هایی که قابلیت اسکن شبکه CAN را دارند، می‌توانند اطلاعات مربوط به ارتباطات شبکه‌ای را نمایش دهند.
- سال ساخت و مدل خودرو: اکثر خودروهای تولیدشده بعد از سال ۲۰۱۰ به‌ویژه مدل‌های اروپایی و آسیایی، از سیستم‌های مالتی‌پلکس استفاده می‌کنند.
انواع سیستم‌های مالتی پلکس
در خودروهای مختلف، بسته به سطح پیچیدگی و نیاز سیستم، از انواع متفاوتی از شبکه‌های مالتی‌پلکس استفاده می‌شود. مهم‌ترین انواع عبارت‌اند از:
- CAN (Controller Area Network):
رایج‌ترین شبکه مالتی‌پلکس در خودروهاست. پرسرعت، مقاوم در برابر نویز و مناسب برای سیستم‌های حیاتی مثل ترمز، موتور و گیربکس. - LIN (Local Interconnect Network):
شبکه ساده‌تر و ارزان‌تر، مناسب برای سیستم‌های کم‌اهمیت‌تر مثل شیشه‌بالابر یا تهویه مطبوع. - FlexRay:
سرعت بسیار بالا، برای کاربردهای حیاتی و دقیق مانند سیستم‌های کمک‌راننده پیشرفته یا کنترل دینامیک شاسی. - MOST (Media Oriented Systems Transport):
مخصوص انتقال داده‌های چندرسانه‌ای مانند صدا، ویدیو و ناوبری. بیشتر در خودروهای لوکس استفاده می‌شود.
مزایای سیستم مالتی پلکس در خودرو
- کاهش حجم سیم‌کشی و وزن خودرو
- ساده‌سازی طراحی و افزایش فضای قابل استفاده
- افزایش سرعت انتقال اطلاعات
- کاهش مصرف انرژی و هزینه تولید
- قابلیت بروزرسانی نرم‌افزاری و تشخیص خطا با دیاگ
معایب و چالش‌های سیستم مالتی پلکس
- نیاز به تجهیزات تخصصی برای عیب‌یابی
- پیچیدگی نرم‌افزاری و احتمال اختلال در شبکه
- وابستگی به عملکرد ECUها
- هزینه بالاتر تعمیرات در صورت خرابی ماژول‌ها
خودروهای مجهز به مالتی پلکس
بسیاری از خودروهای تولید شده پس از دهه ۲۰۱۰ به سیستم مالتی پلکس مجهز هستند، به‌ویژه خودروهایی که دارای امکانات پیشرفته الکترونیکی و ایمنی هستند. در زیر، برخی از برندها و مدل‌هایی که از مالتی‌پلکس استفاده می‌کنند معرفی شده‌اند:
1. ایران خودرو و سایپا (داخلی)
- پژو ۲۰۶ (تیپ ۵ و ۶)، ۲۰۷i، رانا، و دنا پلاس همگی از سیستم مالتی‌پلکس بهره می‌برند.
- تیبا ۲ مالتی‌پلکس، ساینا S و شاهین از جمله خودروهای سایپا با این فناوری هستند.
سیستم مالتی‌پلکس در این خودروها معمولاً با واحد BCM (Body Control Module) کنترل می‌شود و ارتباط میان چراغ‌ها، شیشه‌ها، سیستم تهویه، ایموبیلایزر و هشداردهنده‌ها را مدیریت می‌کند.
2. پژو و رنو (خارجی)
- بسیاری از مدل‌های پژو مانند ۴۰۶، ۳۰۷، ۵۰۸ و … از نسخه‌های پیشرفته مالتی‌پلکس استفاده می‌کنند.
- خودروهای رنو مانند لوگان (تندر ۹۰)، ساندرو، کپچر و مگان به سیستم های مالتی پلکس با پروتکل‌های CAN و LIN مجهز هستند.
3. تویوتا و هیوندای
- اکثر مدل‌های تویوتا مانند کرولا، کمری، راو۴ و پریوس از سیستم های مالتی پلکس برای ارتباط بین یونیت‌ها استفاده می‌کنند.
- در هیوندای و کیا نیز مدل‌هایی مانند النترا، سراتو، سوناتا و اسپورتیج به سیستم شبکه‌ای مبتنی بر CAN مجهز هستند.
