گیتی هومانفر
منظور از دوپوست شدن لاستیک چیست؟
لاستیک خودرو یکی از مهم‌ترین اجزای ایمنی و عملکرد وسیله نقلیه به‌شمار می‌رود. خرابی‌ها و آسیب‌های وارد شده به لاستیک، نه تنها می‌تواند عملکرد خودرو را کاهش دهد، بلکه ممکن است خطرات جانی نیز به همراه داشته باشد. یکی از مشکلاتی که ممکن است برای لاستیک‌ها پیش بیاید، دوپوست شدن لاستیک است؛ پدیده‌ای که هم برای رانندگان حرفه‌ای و هم معمولی ممکن است رخ دهد و نیاز به آگاهی و رسیدگی فوری دارد.
د تایر یا همان TPMS (Tire Pressure Monitoring System) است که وظیفه آن هشدار به راننده در صورت کاهش یا افزایش غیرمجاز فشار باد تایرهاست. استفاده صحیح از این سیستم، نقش مهمی در افزایش ایمنی، کاهش مصرف سوخت و افزایش عمر لاستیک‌ها دارد. در این مقاله، با نحوه عملکرد، انواع و طرز استفاده درست از سنسور فشار باد تایر آشنا خواهیم شد.
با اتو مگ همراه باشید
تعریف دقیق دوپوست شدن لاستیک
اصطلاح “دوپوست شدن” به حالتی گفته می‌شود که لایه‌های مختلف ساختاری لاستیک از هم جدا شوند. به بیان ساده‌تر، لایه‌ی رویی لاستیک (یا عاج آن) از لایه‌های زیرین جدا شده و باعث ایجاد برآمدگی، حباب یا شکاف در سطح لاستیک می‌شود. این پدیده می‌تواند در هر بخش از لاستیک رخ دهد، ولی اغلب در ناحیه‌ی کناری یا آج‌های تایر مشاهده می‌شود. دوپوست شدن نوعی از خرابی ساختاری به‌شمار می‌رود و می‌تواند خطرناک باشد، زیرا ممکن است در سرعت بالا باعث ترکیدن لاستیک (ترکیدگی انفجاری یا blowout) شود.
دلایل دوپوست شدن لاستیک
دوپوست شدن لاستیک ممکن است بر اثر عوامل مختلفی رخ دهد. برخی از مهم‌ترین دلایل عبارت‌اند از:
۱. ضربه‌های شدید و عبور از موانع: عبور با سرعت بالا از روی دست‌اندازها، چاله‌ها یا برخورد با جدول‌ها می‌تواند به ساختار درونی لاستیک آسیب وارد کند. این آسیب‌ها ممکن است در ظاهر مشخص نباشند، ولی به‌تدریج منجر به جدا شدن لایه‌ها شوند.
۲. افزایش یا کاهش بیش از حد باد لاستیک: فشار باد نامناسب، به‌ویژه کم‌باد بودن تایر، باعث افزایش تماس سطحی لاستیک با زمین و داغ شدن بیش از حد آن می‌شود. گرمای اضافی می‌تواند چسبندگی بین لایه‌های لاستیک را کاهش داده و موجب جدا شدن آن‌ها شود.
۳. کیفیت پایین ساخت لاستیک: لاستیک‌هایی که از مواد اولیه بی‌کیفیت ساخته شده‌اند یا در فرآیند تولید آن‌ها استانداردهای لازم رعایت نشده است، بیشتر در معرض دوپوست شدن هستند. به همین دلیل توصیه می‌شود همیشه از برندهای معتبر و تایرهای دارای تاییدیه استفاده شود.
۴. گذشت زمان و فرسودگی لاستیک: با گذشت زمان و بر اثر کارکرد زیاد، چسبندگی لایه‌های لاستیک کاهش می‌یابد. همچنین قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید، گرما یا سرما نیز می‌تواند باعث خشکی و ترک‌خوردگی سطح لاستیک شود و احتمال دوپوست شدن را بالا ببرد.
۵. پنچرگیری غیراصولی: برخی روش‌های نادرست پنچرگیری به‌ویژه در بخش دیواره لاستیک می‌تواند ساختار لاستیک را تضعیف کرده و منجر به جدا شدن لایه‌ها در آن ناحیه شود.
علائم دوپوست شدن لاستیک
شناخت نشانه‌های دوپوست شدن می‌تواند از بروز حوادث جدی جلوگیری کند. برخی از علائم آن عبارت‌اند از:
- وجود برآمدگی یا حباب در سطح لاستیک یا دیواره آن
- صدای غیرطبیعی هنگام حرکت خودرو، خصوصاً در سرعت‌های بالا
- لرزش فرمان یا بدنه خودرو
- کاهش ناگهانی فشار باد بدون وجود سوراخ واضح
- ترک‌ها یا شکاف‌های مشهود در سطح لاستیک
در صورت مشاهده‌ی هرکدام از این نشانه‌ها، باید بلافاصله خودرو را متوقف کرده و لاستیک مورد نظر بررسی شود.
اجزای لاستیک و ارتباط آن‌ها با این پدیده
برای درک بهتر علت این اتفاق، بهتر است ابتدا با ساختار داخلی لاستیک آشنا شویم. هر لاستیک از چند بخش اصلی تشکیل شده است:
- آج (Tread): سطح بیرونی که با سطح جاده در تماس است. وظیفه‌ی آن ایجاد اصطکاک، پایداری و کنترل در رانندگی است.
- لایه کمربندی (Belt): معمولاً از نخ‌های فلزی یا نایلونی تشکیل شده و مقاومت لاستیک را افزایش می‌دهد.
- بدنه (Carcass): اسکلت اصلی لاستیک که ساختار آن را شکل می‌دهد.
- دیواره جانبی (Sidewall): بخش نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر در کنار لاستیک که جذب ضربه را بر عهده دارد.
- مهره یا بید (Bead): حلقه‌های فولادی که لاستیک را به رینگ متصل نگه می‌دارد.
دوپوست شدن معمولاً بین لایه‌ی آج و لایه‌های کمربندی یا بین کمربند و بدنه‌ی اصلی لاستیک رخ می‌دهد.
خطرات احتمالی
دوپوست شدن لاستیک اگر به‌موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند منجر به اتفاقات بسیار خطرناکی شود. جدا شدن لایه‌ها در سرعت بالا، به‌ویژه در بزرگراه‌ها، می‌تواند باعث از دست رفتن کنترل خودرو، تصادف یا حتی واژگونی کامل خودرو شما شود. همچنین احتمال ترکیدن لاستیک در زمان گردش، ترمز گرفتن یا شتاب‌گیری وجود دارد.
راهکارهای پیشگیری
برای پیشگیری از دوپوست شدن لاستیک، رعایت چند نکته ساده ولی مهم ضروری است:
- بررسی منظم فشار باد لاستیک‌ها با توجه به توصیه‌های کارخانه
- بازرسی چشمی لاستیک‌ها به‌طور منظم برای مشاهده ترک، برآمدگی یا ساییدگی غیرعادی
- تعویض به‌موقع لاستیک‌ها حتی اگر آج آن‌ها هنوز قابل قبول باشد (به‌طور معمول هر ۴ تا ۵ سال)
- اجتناب از رانندگی با سرعت بالا در مسیرهای ناهموار یا دارای چاله
- استفاده از لاستیک با کیفیت و برند معتبر
- بالانس و تنظیم باد منظم چرخ‌ها و انجام جلوبندی خودرو
جمع‌بندی
دوپوست شدن لاستیک مشکلی جدی و خطرناک است که می‌تواند جان راننده و سرنشینان را به خطر بیندازد. این مشکل معمولاً ناشی از عواملی مانند فشار باد نامناسب، ضربه‌های فیزیکی، لاستیک‌های بی‌کیفیت یا فرسودگی طبیعی لاستیک‌هاست. تشخیص زودهنگام علائم و پیشگیری از طریق مراقبت‌های دوره‌ای و انتخاب لاستیک مناسب، بهترین راه مقابله با این پدیده است.
به یاد داشته باشید که لاستیک تنها نقطه تماس خودرو با زمین است؛ پس نگهداری صحیح از آن، مساوی با حفظ جان و سلامت شماست.
