گیتی هومانفر
علت سفت شدن موتور خودرو چیست
موتور خودرو به‌عنوان قلب اصلی سیستم محرک، نیازمند شرایط ایده‌آل برای عملکرد صحیح است. هرگونه اختلال در روانکاری، خنک‌کاری یا هماهنگی اجزای داخلی می‌تواند باعث ایجاد مشکل در حرکت روان موتور شود. یکی از این مشکلات، سفت شدن موتور خودرو است که به معنای دشوار شدن یا قفل شدن حرکت میل‌لنگ و پیستون‌ها می‌باشد.
این اتفاق می‌تواند در هنگام استارت زدن، در زمان رانندگی و حتی بعد از خاموش شدن خودرو رخ دهد. در این مقاله، تمامی عوامل رایج سفت شدن موتور را بررسی کرده و راهکارهای جلوگیری از آن را توضیح می‌دهیم.
با اتو مگ همراه باشید
۱. کمبود یا نبود روغن موتور
روغن موتور خودرو نقش حیاتی در کاهش اصطکاک قطعات متحرک دارد. در نبود روغن، قطعات فلزی مستقیماً با هم تماس پیدا کرده و به سرعت ساییده یا قفل می‌شوند.
دلایل کمبود روغن:
- نشتی از کارتل یا واشر سرسیلندر
- تبخیر شدن یا سوختن روغن در اثر دمای بالا
- عدم تعویض به‌موقع روغن
نشانه‌ها:
- صدای تق‌تق یا کوبش فلز به فلز
- بالا رفتن دمای موتور
- روشن شدن چراغ روغن در صفحه کیلومتر
۲. استفاده از روغن موتور نامناسب
هر موتور خودرو با توجه به طراحی، به نوع خاصی از روغن نیاز دارد. مثلاً روغن با گرانروی بالا در هوای سرد دیرتر روان می‌شود و باعث سنگین شدن حرکت موتور در استارت سرد می‌گردد.
راهکار: همیشه روغنی با مشخصات درج‌شده در دفترچه راهنمای خودرو انتخاب کنید (مانند 5W30 یا 10W40).
۳. خرابی یاتاقان‌ها
یاتاقان‌ها وظیفه کاهش اصطکاک میل‌لنگ و شاتون را دارند. در صورت خرابی یا سوختن یاتاقان، موتور خودرو به شدت سفت می‌شود.
این مشکل معمولاً با صدای کوبش شدید و در نهایت قفل شدن موتور همراه است.
۴. گیر کردن یا قفل شدن پیستون‌ها
پیستون‌ها از جمله اصلی‌ترین قطعات متحرک در موتور خودرو هستند که درون سیلندر بالا و پایین می‌روند. این حرکت باید روان و بدون اصطکاک شدید انجام شود. در صورتی که شرایط لازم برای حرکت پیستون‌ها فراهم نباشد، احتمال گیر کردن یا قفل شدن آن‌ها وجود دارد.
دلایل گیر کردن پیستون‌ها:
- گرمای بیش از حد موتور (Overheating): وقتی دما بالا می‌رود، پیستون‌ها بیش از حد منبسط شده و به دیواره سیلندر می‌چسبند.
- کمبود یا نبود روغن: در این حالت اصطکاک به شدت افزایش می‌یابد و حرکت پیستون متوقف می‌شود.
- رسوب کربن روی سطح پیستون: کربن ناشی از احتراق ناقص می‌تواند باعث ایجاد زبری و چسبندگی در تماس پیستون با دیواره سیلندر شود.
- عیوب ساختاری یا خرابی رینگ‌ها: رینگ‌های پیستون اگر بشکنند یا در جای خود گیر کنند، مانع حرکت روان پیستون می‌شوند.
راه‌حل‌ها:
- تراشکاری و صافکاری سیلندر در صورت آسیب دیدن دیواره
- تعویض رینگ‌ها و پیستون در موارد شدید
- جلوگیری با استفاده از روغن مناسب و سرویس‌های دوره‌ای
۵. مشکلات سیستم خنک‌کننده و داغ شدن بیش از حد (Overheating)
اگر رادیاتور، پمپ آب، ترموستات یا فن خنک‌کننده درست عمل نکنند، دمای موتور خودرو بالا می‌رود. گرمای زیاد باعث انبساط بیش از حد قطعات فلزی شده و اصطکاک را افزایش می‌دهد. این موضوع به مرور زمان موتور را سفت می‌کند.
۶. خرابی تسمه تایم یا زمان‌بندی نادرست سوپاپ‌ها
در صورت پارگی تسمه تایم یا جابجا شدن آن، هماهنگی بین میل‌لنگ و میل‌سوپاپ به هم می‌خورد. در چنین شرایطی، پیستون‌ها با سوپاپ‌ها برخورد کرده و موتور قفل می‌کند. این اتفاق معمولاً ناگهانی و همراه با صدای شدید رخ می‌دهد.
۷. رسوب و کثیفی داخلی موتور
یکی از عوامل پنهان اما بسیار مؤثر در سفت شدن موتور، رسوب روغن سوخته (لاج) و کربن ناشی از احتراق ناقص است. این رسوبات به مرور زمان در مسیرهای روغن‌کاری، روی یاتاقان‌ها و اطراف پیستون‌ها انباشته می‌شوند.
راهکارها:
- شست‌وشوی موتور با محلول‌های مخصوص (Engine Flush) هنگام تعویض روغن
- استفاده از بنزین با کیفیت و افزودنی‌های مجاز ضد‌رسوب
- انجام منظم سرویس دوره‌ای و تعویض فیلتر روغن
۸. ماندن طولانی‌مدت خودرو بدون استفاده
وقتی خودرو ماه‌ها یا سال‌ها بدون روشن شدن باقی بماند:
- روغن از روی قطعات متحرک پایین می‌رود.
- رطوبت باعث زنگ‌زدگی می‌شود.
- رسوبات روغن و سوخت قدیمی به شکل چسبنده درمی‌آیند.
- نتیجه آن، سفت شدن یا حتی گیرپاژ موتور خواهد بود.
۹. ورود آب یا ضدیخ به داخل موتور
نشتی واشر سرسیلندر می‌تواند باعث ورود آب یا ضدیخ به داخل سیلندرها شود. وجود مایع در سیلندر (به جای هوا-سوخت) مانع حرکت پیستون می‌شود و موتور به حالت هیدرولاک یا قفل هیدرولیکی می‌رسد.
راهکارهای پیشگیری از سفت شدن موتور
۱. تعویض منظم روغن موتور و فیلتر روغن طبق توصیه کارخانه
۲. کنترل سطح روغن به صورت هفتگی
۳. استفاده از روغن مناسب با توجه به شرایط آب‌وهوایی و نوع موتور
۴. بازدید دوره‌ای سیستم خنک‌کننده (رادیاتور، پمپ آب، ترموستات)
5. تعویض به‌موقع تسمه تایم طبق کیلومتر تعیین‌شده
6. گرم کردن کوتاه موتور در هوای سرد پیش از حرکت
7. استفاده منظم از خودرو برای جلوگیری از رسوبات و زنگ‌زدگی
8. بررسی نشتی‌ها و تعمیر فوری آن‌ها
جمع‌بندی
سفت شدن موتور خودرو دلایل متعددی دارد که از کمبود روغن موتور تا خرابی یاتاقان‌ها یا پارگی تسمه تایم متفاوت است. این مشکل می‌تواند هزینه‌های سنگین تعمیر موتور (از تراشکاری سیلندر تا تعویض کامل موتور) را به دنبال داشته باشد. با رعایت سرویس‌های دوره‌ای، استفاده از روغن مناسب و توجه به علائم هشداردهنده، می‌توان از بروز چنین مشکلی جلوگیری کرد.
