پیمان پنجه پور
نحوه عملکرد و انواع ترمز دستی
ترمز دستی یکی از اجزای مهم سیستم ترمز خودرو است که برای نگه‌داشتن خودرو در وضعیت ایستا طراحی شده است. این سیستم به ویژه در مواقعی که خودرو در شرایط شیب‌دار پارک می‌شود، اهمیت پیدا می‌کند. در واقع، ترمز دستی از حرکت خودرو جلوگیری می‌کند و آن را ثابت نگه می‌دارد. این سیستم معمولاً به صورت دستی و با استفاده از اهرم یا دکمه فعال می‌شود. هدف از این مقاله بررسی نحوه عملکرد و انواع مختلف ترمز دستی است که در خودروها استفاده می‌شود.
با اتو مگ همراه باشید
وظیفه و اهمیت ترمز دستی
ترمز دستی که به نام ترمز پارک نیز شناخته می‌شود، یک سیستم ایمنی است که برای جلوگیری از حرکت غیرمجاز خودرو در هنگام توقف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مهم‌ترین وظیفه ترمز دستی، ثابت نگه‌داشتن خودرو است، به‌ویژه در شرایطی که خودرو به صورت غیر فعال در سطح شیب‌دار پارک شده است. این سیستم با اعمال نیروی لازم بر روی چرخ‌های عقب خودرو، از حرکت آن جلوگیری می‌کند. در خودروهایی که سیستم ترمز معمولی آن‌ها قادر به توقف خودرو به‌طور کامل نیست، ترمز دستی به کمک می‌آید تا خودرو در جای خود ثابت باقی بماند.
انواع ترمز دستی
ترمز دستی در خودروها به شکل‌های مختلفی طراحی می‌شود و هر نوع از این سیستم‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارد. در اینجا به بررسی انواع مختلف ترمز دستی می‌پردازیم.
1. ترمز دستی مکانیکی (اهرم‌دار)
ترمز دستی مکانیکی یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین انواع ترمز دستی است که در بسیاری از خودروهای قدیمی و کلاسیک مشاهده می‌شود. این سیستم از یک اهرم مکانیکی برای اعمال نیروی ترمز استفاده می‌کند. با کشیدن اهرم به سمت بالا یا پایین، سیم‌های فولادی کشیده می‌شوند و فشار لازم برای فعال‌سازی ترمز به چرخ‌ها وارد می‌شود. این نوع ترمز دستی به دلیل سادگی و هزینه کمتر، در خودروهای اقتصادی و قدیمی بیشتر استفاده می‌شود.
2. ترمز دستی پدالی
در برخی از خودروهای خاص، به‌ویژه خودروهای قدیمی‌تر، ترمز دستی به صورت پدال طراحی می‌شود. در این سیستم، راننده با فشردن پدال مخصوص ترمز دستی، نیروی لازم را به سیستم ترمز وارد می‌کند. این نوع ترمز دستی معمولاً در کنار پدال‌های گاز و ترمز قرار دارد. استفاده از این سیستم برای رانندگان می‌تواند راحت‌تر باشد، زیرا نیازی به کشیدن اهرم ندارد و تنها با فشردن پدال، ترمز فعال می‌شود.
3. ترمز دستی الکترونیکی (دکمه‌ای)
ترمز دستی الکترونیکی یکی از جدیدترین و پیشرفته‌ترین سیستم‌ها در خودروهای مدرن است. در این سیستم، راننده با فشردن یک دکمه، ترمز دستی را فعال می‌کند. این سیستم به‌وسیله یک موتور الکتریکی، نیروی لازم برای اعمال ترمز را به چرخ‌های خودرو منتقل می‌کند. ترمز دستی الکترونیکی به دلیل سادگی و راحتی استفاده، در بسیاری از خودروهای لوکس و مدرن مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این، این سیستم معمولاً با سیستم‌های دیگر خودرو مانند سیستم کنترل پایداری و سیستم‌های خودکار پارکینگ هماهنگ است.
4. ترمز دستی هیدرولیکی
ترمز دستی هیدرولیکی معمولاً در خودروهای مسابقه‌ای و اسپرت استفاده می‌شود. این سیستم به‌وسیله یک سیلندر هیدرولیک نیروی ترمز را به چرخ‌ها منتقل می‌کند. ترمز دستی هیدرولیکی به دلیل قدرت بالای خود، برای انجام حرکات نمایشی مانند دریفت و همچنین توقف‌های ناگهانی در خودروهای مسابقه‌ای بسیار مناسب است. در این سیستم، راننده می‌تواند با استفاده از یک اهرم، فشار لازم را به سیستم وارد کرده و ترمز را فعال کند.
نحوه عملکرد ترمز دستی
ترمز دستی به‌طور کلی از یک سیستم مکانیکی، هیدرولیکی یا الکترونیکی برای اعمال نیروی ترمز استفاده می‌کند. در ترمزهای دستی مکانیکی و هیدرولیکی، نیرویی که برای متوقف کردن چرخ‌ها لازم است، از طریق کابل‌های فولادی یا مایع هیدرولیک به لنت‌های ترمز منتقل می‌شود. اما در ترمزهای الکترونیکی، این نیرو توسط یک موتور کوچک برقی ایجاد می‌شود که با فشار دادن دکمه، فعال می‌شود.
در ترمزهای دستی مکانیکی، با کشیدن اهرم، سیم‌های فولادی که به لنت‌های ترمز متصل هستند، کشیده می‌شوند و این کشش باعث فشار به لنت‌ها و درگیری آن‌ها با کاسه یا دیسک چرخ‌ها می‌شود. این فرآیند باعث توقف چرخ‌های عقب خودرو و ثابت ماندن آن می‌شود. در ترمزهای الکترونیکی نیز، با فشردن دکمه، موتور الکتریکی که به سیستم ترمز متصل است، فعال می‌شود و نیروی ترمز را وارد می‌کند.
اهمیت نگهداری و استفاده صحیح از ترمز دستی
نگهداری صحیح از ترمز دستی برای ایمنی خودرو بسیار ضروری است. این سیستم باید به‌طور منظم بررسی و نگهداری شود تا از عملکرد صحیح آن اطمینان حاصل شود. در ترمزهای دستی مکانیکی، مهم است که سیم‌ها به‌طور منظم روغن‌کاری شوند تا از سایش و آسیب‌دیدگی جلوگیری شود. در سیستم‌های الکترونیکی نیز، باید از سالم بودن موتور و دکمه‌های ترمز دستی اطمینان حاصل کرد. علاوه بر این، استفاده از ترمز دستی باید در شرایط مناسب صورت گیرد. به عنوان مثال، از آن باید تنها در زمانی استفاده کرد که خودرو در حالت توقف کامل قرار دارد و نباید در حال حرکت یا در سرعت‌های بالا از آن استفاده کرد.
جمع بندی
ترمز دستی یکی از اجزای اساسی هر خودرو است که برای جلوگیری از حرکت غیرمجاز آن در هنگام توقف طراحی شده است. انواع مختلف ترمز دستی شامل سیستم‌های مکانیکی، پدالی، الکترونیکی و هیدرولیکی هستند که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند. انتخاب نوع مناسب ترمز دستی بسته به نیازهای مختلف خودرو و شرایط استفاده می‌تواند بسیار مؤثر باشد. همچنین، نگهداری صحیح از این سیستم و استفاده صحیح از آن می‌تواند عمر مفید سیستم ترمز دستی را افزایش دهد و از بروز مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کند.
