گیتی هومانفر
معرفی انواع ضد یخ از نوع اسیدی و روغنی و تفاوت آن با کولانت
ضد یخ (Antifreeze) یکی از مهم‌ترین سیالات مصرفی در خودروها و ماشین‌آلات صنعتی به شمار می‌رود. این سیال به منظور جلوگیری از یخ‌زدگی آب موجود در سیستم خنک‌کننده و همچنین پیشگیری از جوش‌آوردن موتور در دماهای بالا استفاده می‌شود. عملکرد صحیح ضد یخ مستقیماً بر عمر موتور، کارایی سیستم خنک‌کننده و کاهش هزینه‌های تعمیرات تاثیر دارد. در بازار انواع مختلفی از ضد یخ عرضه می‌شود که از نظر ترکیب شیمیایی، مواد افزودنی و سازوکار محافظتی با هم تفاوت دارند. از جمله مهم‌ترین دسته‌بندی‌ها می‌توان به ضد یخ‌های اسیدی، ضد یخ‌های روغنی و همچنین مایع کولانت اشاره کرد. در این مقاله به معرفی و بررسی انواع ضد یخ و تفاوت‌های اساسی آن‌ها می‌پردازیم.
با اتو مگ همراه باشید
ماهیت و عملکرد ضد یخ
ضد یخ معمولاً بر پایه ترکیباتی مانند اتیلن گلیکول یا پروپیلن گلیکول تولید می‌شود. این ترکیبات نقطه انجماد آب را پایین آورده و در عین حال نقطه جوش آن را افزایش می‌دهند. علاوه بر این، برای محافظت از قطعات فلزی موتور در برابر زنگ‌زدگی و خوردگی، افزودنی‌هایی به ضد یخ اضافه می‌گردد. بسته به نوع افزودنی و تکنولوژی ساخت، ضد یخ‌ها می‌توانند خاصیت اسیدی یا روغنی داشته باشند.
ضد یخ از نوع اسیدی
ضد یخ‌های اسیدی بر پایه مواد معدنی یا آلی با خاصیت اسیدی ملایم ساخته می‌شوند. این دسته از ضد یخ‌ها معمولاً حاوی افزودنی‌هایی مانند سیلیکات‌ها، فسفات‌ها و نیترات‌ها هستند که نقش محافظت‌کننده در برابر خوردگی دارند.
ویژگی‌ها
- محافظت در برابر خوردگی فلزات: به‌ویژه برای موتورهایی که بخش زیادی از قطعات آن‌ها از آلومینیوم و آلیاژهای آهنی ساخته شده‌اند.
- قیمت نسبتاً مناسب: تولید این نوع ضد یخ هزینه کمتری دارد.
- نیاز به تعویض دوره‌ای کوتاه‌تر: معمولاً پس از ۲ سال یا ۴۰ هزار کیلومتر باید تعویض شود زیرا افزودنی‌های اسیدی آن در طول زمان کارایی خود را از دست می‌دهند.
نقاط ضعف
- احتمال رسوب‌گذاری و کاهش کارایی سیستم خنک‌کننده در صورت استفاده طولانی‌مدت.
- ناسازگاری با برخی متریال‌های نوین موتورهای جدید.
ضد یخ از نوع روغنی
ضد یخ‌های روغنی یا ارگانیک (OAT: Organic Acid Technology) بر اساس افزودنی‌های اسیدی آلی با خاصیت روغنی طراحی می‌شوند. برخلاف ضد یخ‌های معدنی، این دسته فاقد ترکیبات سیلیکات و فسفات بوده و بیشتر بر پایه کربوکسیلات‌ها تولید می‌شوند.
ویژگی‌ها
- طول عمر بالا: معمولاً بین ۵ تا ۷ سال یا تا ۲۵۰ هزار کیلومتر قابل استفاده هستند.
- سازگاری با موتورهای مدرن: به دلیل عدم رسوب‌گذاری و ایجاد لایه محافظ یکنواخت روی سطوح فلزی.
- کارایی بیشتر در شرایط سخت: مقاومت بهتر در برابر دماهای بالا و شرایط رانندگی سنگین.
نقاط ضعف
- قیمت بالاتر نسبت به ضد یخ‌های اسیدی.
- عدم کارایی کافی در موتورهای قدیمی طراحی‌شده برای ضد یخ‌های معدنی.
تفاوت ضد یخ اسیدی و روغنی
- ترکیب شیمیایی: ضد یخ اسیدی بر پایه افزودنی‌های معدنی است، در حالی که ضد یخ روغنی بر پایه ترکیبات آلی تولید می‌شود.
- طول عمر: ضد یخ اسیدی حدود ۲ سال ماندگاری دارد ولی ضد یخ روغنی تا ۷ سال.
- سطح محافظت: روغنی‌ها لایه‌ای یکنواخت‌تر و پایدارتر ایجاد می‌کنند، در حالی که اسیدی‌ها بیشتر به صورت نقطه‌ای عمل می‌کنند.
- هزینه: اسیدی‌ها ارزان‌تر و روغنی‌ها گران‌تر هستند.
کولانت چیست و چه تفاوتی با ضد یخ دارد؟
بسیاری از افراد واژه‌های ضد یخ و کولانت را مترادف می‌دانند، در حالی که این دو یکسان نیستند.
- ضد یخ: ماده‌ای غلیظ است که وظیفه اصلی آن پایین آوردن نقطه انجماد و بالا بردن نقطه جوش آب است. این ماده معمولاً به صورت خالص تولید می‌شود و هنگام استفاده باید با آب (معمولاً به نسبت ۵۰ به ۵۰) ترکیب گردد.
- کولانت (Coolant): مایعی آماده مصرف است که ترکیبی از ضد یخ و آب مقطر به همراه افزودنی‌های ضد خوردگی می‌باشد. کولانت مستقیماً در سیستم خنک‌کننده ریخته می‌شود و نیازی به ترکیب مجدد ندارد.
تفاوت‌های کلیدی
- شکل عرضه: ضد یخ به‌صورت غلیظ عرضه می‌شود، کولانت به‌صورت محلول آماده.
- سهولت مصرف: کولانت آماده استفاده است اما ضد یخ نیازمند رقیق‌سازی.
- کاربری: ضد یخ بیشتر در بازار سنتی ایران رایج است، اما کولانت به دلیل دقت بیشتر در فرمولاسیون، در خودروهای مدرن توصیه می‌شود.
- محافظت بهتر: کولانت به دلیل استفاده از آب مقطر و افزودنی‌های دقیق‌تر، عملکرد یکنواخت‌تر و ایمن‌تری نسبت به ضد یخ سنتی دارد.
انتخاب مناسب برای خودرو
انتخاب نوع سیال خنک‌کننده به عوامل مختلفی بستگی دارد:
- مدل و سال ساخت خودرو: خودروهای قدیمی معمولاً با ضد یخ اسیدی سازگارترند، در حالی که خودروهای جدیدتر نیازمند ضد یخ روغنی یا کولانت هستند.
- شرایط آب‌وهوایی: در مناطق بسیار سرد، استفاده از کولانت با نسبت دقیق ضد یخ توصیه می‌شود.
- هزینه نگهداری: اگرچه ضد یخ اسیدی ارزان‌تر است، اما تعویض مکرر آن می‌تواند در بلندمدت هزینه بیشتری تحمیل کند.
نتیجه‌گیری و انتخاب مناسب
ضد یخ‌ها به دو گروه اصلی اسیدی (معدنی) و روغنی (آلی) تقسیم می‌شوند. ضد یخ‌های اسیدی قیمت مناسب‌تر و طول عمر کوتاه‌تری دارند و برای موتورهای قدیمی‌تر گزینه‌ای قابل قبول به شمار می‌روند. در مقابل، ضد یخ‌های روغنی با طول عمر بالا و سازگاری با موتورهای مدرن، انتخابی بهینه‌تر برای خودروهای جدید محسوب می‌شوند. در کنار این دو، کولانت به عنوان مایع آماده مصرف، تفاوت مهمی با ضد یخ دارد و به دلیل داشتن ترکیب دقیق و افزودنی‌های بهینه، در خودروهای پیشرفته بیشتر توصیه می‌شود.
