گیتی هومانفر
آیا واقعا خودروهای چینی مشکل کمبود و یا نبود قطعات دارند
در سال‌های اخیر بازار خودرو ایران شاهد حضور پررنگ برندهای چینی بوده است. از زمان محدودیت واردات خودروهای اروپایی و ژاپنی و همچنین دشواری‌های ناشی از تحریم‌ها، بسیاری از شرکت‌های خودروساز و واردکننده ایرانی برای پر کردن خلأ موجود به سراغ همکاری با خودروسازان چینی رفتند. نتیجه این روند، افزایش تعداد مدل‌های متنوع از برندهایی همچون چری، جک، لیفان، ام‌وی‌ام، هایما، بی‌وای‌دی، فاو و اخیراً برندهای جدیدتر مانند فونیکس، کی‌ام‌سی و حتی برخی زیرمجموعه‌های بزرگ‌تر همچون جیلی و دانگ‌فنگ بوده است.
اما همواره در کنار رشد تعداد این خودروها، یک نگرانی اساسی در ذهن مشتریان وجود دارد: آیا واقعا خودروهای چینی مشکل کمبود و یا نبود قطعات دارند این پرسش نه تنها در مرحله خرید، بلکه حتی پیش از انتخاب خودرو، به یکی از مهم‌ترین معیارهای تصمیم‌گیری تبدیل شده است. در این مقاله سعی می‌کنیم از ابعاد مختلف این موضوع را بررسی کنیم.
با اتو مگ همراه باشید
سابقه ذهنی خریداران ایرانی
ایرانی‌ها خاطرات خوشی از مسئله تأمین قطعات ندارند. در دهه‌های گذشته بسیاری از خودروهای وارداتی – حتی برندهای معتبر اروپایی – به دلیل محدودیت‌های تحریم و نبود نمایندگی رسمی با مشکلات جدی در بخش خدمات پس از فروش مواجه شدند. به همین دلیل وقتی صحبت از خودروهای چینی می‌شود، نخستین سوال ذهن خریدار این است که «آیا اگر این خودرو دچار خرابی شود، قطعات آن به راحتی یافت می‌شود یا نه؟»
این نگرانی بی‌راه نیست. چرا که خودرو برای خانواده ایرانی کالای مصرفی ساده محسوب نمی‌شود؛ بلکه نوعی سرمایه‌گذاری بلندمدت است. پس وجود کوچک‌ترین ریسک در دسترسی به قطعه، باعث تردید جدی می‌شود.
سیاست شرکت‌های چینی در بازار ایران
یکی از تفاوت‌های مهم خودروهای چینی با برندهای اروپایی و ژاپنی در ایران، نحوه ورود و حضور آن‌هاست. بیشتر برندهای چینی نه به صورت واردات مستقیم توسط نمایندگی مادر، بلکه از طریق مونتاژ و تولید مشترک با خودروسازان داخلی عرضه می‌شوند. برای مثال:
- محصولات چری با برند ام‌وی‌ام و فونیکس توسط مدیران خودرو مونتاژ می‌شوند.
- محصولات جک توسط کرمان موتور به بازار عرضه می‌گردند.
- هایما توسط ایران خودرو به تولید می‌رسد.
- برندهای دیگری همچون لیفان یا بی‌وای‌دی نیز سابقه همکاری مشابه داشته‌اند.
این موضوع یک مزیت اساسی دارد: چون تولید یا مونتاژ در داخل انجام می‌شود، شرکت‌های ایرانی مجبورند حجم قابل توجهی از قطعات را وارد کرده و در انبارهای خود نگهداری کنند تا خطوط تولید و خدمات پس از فروش متوقف نشود. بنابراین برخلاف برخی خودروهای وارداتی خاص، خودروهای چینیِ مونتاژ داخل معمولاً با کمبود شدید قطعات یدکی مواجه نمی‌شوند.
واقعیت بازار قطعات یدکی
البته این بدان معنا نیست که هیچ مشکلی در بازار قطعات خودروهای چینی وجود ندارد. چند نکته را باید در نظر گرفت:
- کیفیت قطعات متغیر است: برخی برندها قطعات باکیفیت و اصلی عرضه می‌کنند، اما بازار موازی پر از قطعات تقلبی یا بی‌کیفیت نیز وجود دارد که مصرف‌کننده را سردرگم می‌کند.
- قیمت بالا: با توجه به نوسانات نرخ ارز، حتی اگر قطعه به وفور موجود باشد، هزینه تعویض آن برای مشتری گران تمام می‌شود.
- تاخیرهای مقطعی: در شرایطی که واردات به دلیل مشکلات گمرکی یا تحریمی کند شود، بعضی قطعات خاص (به ویژه قطعات الکترونیکی و بدنه) کمیاب می‌شوند.
- تفاوت برندها: تجربه نشان داده است که برندهایی مثل چری و جک که حجم فروش بیشتری دارند، قطعات‌شان راحت‌تر یافت می‌شود. اما برندهای کم‌تیراژ یا نوظهور ممکن است مصرف‌کننده را در شرایط خاص دچار مشکل کنند.
مقایسه با خودروهای دیگر در بازار ایران
جالب است بدانیم مشکل تأمین قطعه فقط مختص خودروهای چینی نیست. در حال حاضر حتی مالکان خودروهای کره‌ای، ژاپنی یا اروپایی نیز با معضل جدی مواجه‌اند. به دلیل توقف واردات رسمی و نبود نمایندگی مادر، بسیاری از قطعات این خودروها به سختی پیدا می‌شود یا با قیمت بسیار بالا عرضه می‌گردد.
در مقایسه، خودروهای چینی که توسط شرکت‌های ایرانی مونتاژ می‌شوند، وضعیت نسبتاً بهتری دارند. برای نمونه، دارندگان خودروهای چری تیگو یا جک S5 معمولاً کمتر از صاحبان هیوندای یا کیا از نبود قطعه شکایت دارند. بنابراین نمی‌توان گفت مشکل کمبود قطعات به طور خاص برای خودروهای چینی وجود دارد، بلکه این مسئله کل بازار خودرو ایران را در بر گرفته است.
آینده بازار قطعات خودروهای چینی
با توجه به افزایش تیراژ تولید و سهم بالای خودروهای چینی در بازار، می‌توان پیش‌بینی کرد که شبکه تأمین قطعات این خودروها در آینده گسترده‌تر نیز خواهد شد. شرکت‌های ایرانی برای حفظ مشتریان ناچارند خدمات پس از فروش خود را توسعه دهند. همچنین برخی تولیدکنندگان داخلی تلاش می‌کنند بخشی از قطعات مصرفی پرتیراژ را در داخل کشور تولید کنند تا وابستگی به واردات کاهش یابد.
با این حال، همچنان دو ریسک بزرگ وجود دارد:
- نوسانات ارزی و محدودیت‌های واردات: هرگونه تغییر ناگهانی می‌تواند باعث افزایش شدید قیمت یا کمبود موقت قطعات شود.
- ورود برندهای جدید و کم‌تیراژ: اگر خودروسازی ایرانی تصمیم به عرضه یک برند ناشناخته بگیرد، مصرف‌کنندگان اولیه احتمالاً با چالش قطعه مواجه می‌شوند.
جمع‌بندی
پرسش اصلی این بود که آیا خودروهای چینی واقعاً مشکل کمبود یا نبود قطعات دارند؟ پاسخ را می‌توان این‌گونه خلاصه کرد:
- به طور کلی، اکثر خودروهای چینی مونتاژ داخل ایران در حال حاضر با کمبود جدی قطعات مواجه نیستند و نسبت به بسیاری از خودروهای وارداتی غیرچینی وضعیت بهتری دارند.
- با این حال، مشکلاتی نظیر قیمت بالا، تفاوت کیفیت قطعات، و کمبود مقطعی در شرایط خاص وجود دارد که نباید نادیده گرفته شود.
- انتخاب برند معتبرتر و پرفروش‌تر، ریسک خریدار را کاهش می‌دهد.
- آینده این بازار به میزان سرمایه‌گذاری شرکت‌های ایرانی در خدمات پس از فروش و توانایی آن‌ها در مقابله با نوسانات ارزی و محدودیت‌های واردات بستگی دارد.
بنابراین، نگرانی‌های موجود درباره نبود قطعات خودروهای چینی تا حد زیادی ریشه در ذهنیت و تجربیات گذشته بازار دارد. واقعیت امروز نشان می‌دهد که این خودروها نه تنها به یک بخش جدی از بازار تبدیل شده‌اند، بلکه از نظر تأمین قطعه نیز وضعیتشان قابل قبول و در بسیاری موارد بهتر از خودروهای وارداتی دیگر است.
